लोहगड किल्ला माहिती | Lohagad Fort Information In Marathi

 

➲ लोहगड किल्ला :-

नाव  :-  लोहगड किल्ला 

उंची  :-  ३४२० फुट 

प्रकार  :-  गिरिदुर्ग 

ठिकाण :-  पुणे जिल्हा , महाराष्ट्र , भारत 

पुण्यापासून अंतर :-  ५० किमी 

जवळचे गाव :-  लोणावळा 

डोंगररांग :-  मावळ 

चढण्याची श्रेणी :-  सोपी 

सध्याची अवस्था :-  व्यवस्थित  

विभागलेले भाग :-  पावन खोरे आणि इंद्रायणी खोरे 

 लोहगड किल्ला 

लोहगडचा किल्ला पूर्णपणे मातीच्या तोफांनी बांधला आहे . या किल्ल्यात लोखंडाचा थोडासाही वापर केला जात नव्हता. यामुळेच याला भारताचा अजेय किल्ला आणि सर्वात शक्तिशाली किल्ला असे म्हटले जाते.

लोहगड किल्ला समुद्रसपाटीपासून सुमारे 3400 फूट उंचीवर एका सुंदर टेकडीवर वसलेला आहे. महाराष्ट्र हे राज्यातील प्रमुख पर्यटन स्थळ आहे. लोहगड किल्ल्याला युनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळातही स्थान मिळाले आहे. हा ऐतिहासिक किल्ला पुण्यापासून सुमारे 52 किलोमीटर अंतरावर आणि लोणावळा हिल स्टेशनपासून सुमारे 20 किलोमीटर अंतरावर आहे. लोहगड किल्ला एका सुंदर टेकडीवर वसलेला आहे. लोहगड किल्ला हा प्राचीन स्थापत्य आणि नैसर्गिक सौंदर्याचा परिपूर्ण मिलाफ आहे. लोहगड किल्ला ट्रेकिंग आणि निसर्गप्रेमींसाठी एक आदर्श ठिकाण आहे.

 

असे मानले जाते की हा तोच किल्ला आहे ज्यामध्ये छत्रपती शिवाजी महाराज आपला खजिना ठेवत असत. लोहगड किल्ल्याची मुळे त्याच्या शेजारच्या विसापूर किल्ल्यामध्येही आढळतात. लोहगड किल्ल्याला भेट देणे हा एक विलक्षण आनंद आहे, कारण पर्यटक एकाच वेळी लोणावळा, लोहगड किल्ला आणि विसापूर किल्ला पाहू शकतात.

 

लोहगड किल्ला हा १८ व्या शतकातील किल्ला आहे ज्याला ऐतिहासिक महत्त्व आहे तसेच वेगवेगळ्या काळात अनेक राजवंशांचे सत्ताकेंद्र आहे. ज्यात विशेषत: बहमनी, निजाम, मुघल, चालुक्य, राष्ट्रकूट, यादव आणि मराठा इत्यादी राजवंश होते. 1648 मध्ये छत्रपती शिवाजी महाराजांनी हा किल्ला जिंकून ताब्यात घेतला, परंतु 1665 मध्ये पुरंदरच्या तहानुसार हा किल्ला मुघलांच्या ताब्यात आला.

➞ लोहगड किल्ल्याचा इतिहास :- 

लोहगड किल्ला पवना खोरे आणि इंद्रायणी खोरे असे दोन भाग करतो. हा किल्ला लोणावळ्यात 1050 मीटरपेक्षा जास्त उंचीवर आहे. लोहगड किल्ला त्याच्या शेजारच्या विसापूर किल्ल्याशी देखील जोडलेला आहे.

 

हा किल्ला बहुतेक काळ छत्रपती शिवाजी महाराजांनी वापरला होता आणि विदर्भातील अनेक राजवटी आणि मराठा साम्राज्याचे निवासस्थान म्हणून ऐतिहासिकदृष्ट्या महत्त्वपूर्ण आहे. हा किल्ला फक्त ५ वर्षे मुघलांकडे राहिला.

 

तथापि, वेगवेगळ्या काळात वेगवेगळ्या साम्राज्यांनी अल्प कालावधीसाठी राज्य केले. ज्यामध्ये प्रामुख्याने सातवाहन, राष्ट्रकूट, यादव, चालुक्य, निजाम, बहामीन, मुघल आणि मराठा यांचा समावेश होतो.

१६४८ मध्ये शिवाजी महाराजांनी तो ताब्यात घेतला पण १६६५ मध्ये पुरंदरच्या तहामुळे शिवाजी महाराजांना हा किल्ला मुघल साम्राज्याच्या ताब्यात द्यावा लागला. शिवाजी महाराजांनी १६७० मध्ये या किल्ल्याचा पुन्हा मराठा साम्राज्यात समावेश केला आणि आपला खजिना ठेवण्यासाठी या किल्ल्याचा वापर केला. 

पण पेशवाईच्या काळात नाना फडणवीसांनी काही काळ त्याचा वापर करून किल्ल्याच्या आत अनेक बांधकामे करून घेतली. सध्या भारत सरकार या किल्ल्याचे जतन करत आहे. 

तटबंदीचे रक्षण करणारे चार भव्य दरवाजे अजूनही मजबूत आणि चांगल्या स्थितीत आहेत. 

लोहगड किल्ल्याभोवती इतरही अनेक प्रेक्षणीय स्थळे आहेत, ज्यात भागा लेणी, अमी व्हॅली सिटी, कार्ला लेणी यांचा समावेश होतो. 

 ➩ लोहगड किल्ल्यावर केलेले हल्ले :-

जनरल लेकला राजपूत आणि मराठे यांच्यात वैर निर्माण करायचे होते, म्हणून त्याने राजा रणजीतला तहाची आठवण करून दिली. त्यावेळी होळकर राजा त्याच्या संरक्षणाखाली होता आणि राजाने त्याला इंग्रजांच्या स्वाधीन करण्यास नकार दिला. इंग्रजांच्या विरोधात घेतलेल्या या निर्णयानंतर, त्यांनी किल्ल्याला वेढा घातला आणि लेकच्या नेतृत्वाखाली किल्ल्यावर हल्ला केला परंतु त्यांचा पराभव झाला. त्यांचे अनेक सैनिक आणि अधिकारी मारले गेले. दोन दिवसांनी इंग्रजांनी भिंत तोडली आणि जाटांनी त्यांच्यावर तोफखान्याने हल्ला केला.

 

तिसऱ्या हल्ल्यात इंग्रजांनी खंदक यशस्वीपणे पार केला, पण जाटांच्या हल्ल्याने सैनिकांच्या अंगात खंदक भरला. जनरल लेकला शांतता करार करण्यास सांगितले होते परंतु त्यांनी मजबुतीकरण येत असल्याचे सांगून नकार दिला. होळकर, अमीरखान आणि रणजितसिंग यांच्या संयुक्त सैन्याने इंग्रजांवर हल्ला केला.

मुंबई आणि चेन्नईच्या सैन्याने ब्रिटीश सैन्याला मजबुती दिली तेव्हा त्यांनी पुन्हा हल्ला केला. इंग्रज सैनिकांवर दगडफेक करण्यात आली पण तरीही काही जण किल्ल्यात घुसण्यात यशस्वी झाले. या युद्धात इंग्रजांचे मोठे नुकसान झाले. सुमारे 3000 ठार आणि हजारो जखमी झाले. यानंतर सरोवराचा राजपुतांशी शांतता करार झाला.

➨ लोहगड किल्ल्यावर पाहण्यासारखी ठिकाणे :-

• नारायण दरवाजा

• गणेश दरवाजा 

• हनुमान दरवाजा 

• महादरवाजा 

• शिवमंदिर 

• लक्ष्मी कोठी 

• अष्टकोनी तळे 

• सोळाकोनी तळे 

• विंचू काटा 

• शिवकालीन तोफा 

• गुहा 

• भागा गुहा 

• आमी घाटी शहर 

• लोणावळा 

 

➟ लोहगड किल्ला कोठे आहे?

 

लोहगड किल्ला, भारताच्या महाराष्ट्र राज्यातील पुणे जिल्ह्यात स्थित आहे, लोणावळा शहरापासून फक्त 12 किमी अंतरावर एका टेकडीवर आहे, ज्याची उंची समुद्रसपाटीपासून सुमारे 1033 किमी आहे. 

जंगलांच्या मधोमध उंच डोंगरावर वसलेले असल्याने या किल्ल्यावरून दिसणारे दृश्य मनाला खूप शांती देते आणि येथून दिसणारे दृश्य लोकांच्या हृदयात आणि मनात आयुष्यभरासाठी स्थान निर्माण करते. जंगलाच्या मधोमध वसलेल्या या किल्ल्याला शहर, गाव, वाहनांचा आवाज आणि टेन्शन देणारी माणसे यांचा काहीही संबंध नाही. म्हणजेच निसर्गाच्या सान्निध्यात काही काळ शांततेत घालवण्यासाठी आणि सर्व प्रकारच्या तणावातून मुक्ती मिळवण्यासाठी हा किल्ला अतिशय खास आहे.

⟹ लोहगड किल्ल्यावर कसे जायचे :-

लोहगड किल्ल्यावर जाण्यासाठी तुम्ही फ्लाइट, ट्रेन आणि बस यापैकी कोणतीही निवड करू शकता.

 

⇨ लोहगड किल्ल्यावर विमानाने कसे पोहोचायचे :-

जर तुम्ही लोहगड किल्ल्याला भेट देण्यासाठी हवाई मार्ग निवडला असेल, तर आम्ही तुम्हाला पुणे आंतरराष्ट्रीय विमानतळ हे लोहगड किल्ल्यापासून सर्वात जवळचे विमानतळ आहे. येथून स्थानिक मार्गाने तुम्ही लोहगड किल्ल्यावर पोहोचाल.

 

➥ लोहगड किल्ल्यावर रेल्वेने कसे जावे :-

जर तुम्ही लोहगड किल्ल्यावर जाण्यासाठी ट्रेनचा मार्ग निवडला असेल तर  तुम्ही खंडाळा टुरिस्ट प्लेसचे स्वतःचे रेल्वे स्टेशन आहे. जे देशातील इतर प्रमुख रेल्वे स्थानकांशी जोडलेले आहे. तुम्ही रेल्वेने लोहगड किल्ल्यावरही प्रवास करू शकता आणि आनंद घेऊ शकता.

 

➦ लोहगड किल्ल्याला बसने कसे जायचे :-

जर तुम्हाला लोहगड किल्ल्याला भेट देण्यासाठी रस्त्याने जायचे असेल, तर तुम्ही खंडाळा हिल स्टेशन हे मुंबई-पुणे द्रुतगती मार्गावर आहे. हे खोपोली, कर्जत, तळेगाव आणि दाभाडा या प्रमुख शहरांशी चांगले जोडलेले आहे. तुम्ही बसने लोहगडला सहज जाऊ शकता.

 

 

➩ लोहगड किल्ल्याला भेट देण्यासाठी प्रवेश शुल्क :-

लोहगड किल्ल्याला भेट देण्यासाठी तुम्हाला कोणत्याही प्रकारचे प्रवेश शुल्क भरण्याची गरज नाही, हे ठिकाण पर्यटकांसाठी पूर्णपणे विनामूल्य आहे.

 

⇨ लोहगड किल्ला उघडण्याची आणि बंद करण्याची वेळ :-

लोहगड किल्ला सकाळी 9 ते संध्याकाळी 6 या वेळेत पर्यटकांसाठी खुला असतो.

 

 

⤇ लोहगड किल्ल्याला भेट देण्याची उत्तम वेळ :-

लोहगड किल्ल्याला भेट देण्यासाठी पावसाळा हा सर्वोत्तम काळ मानला जातो कारण पावसाळ्यात किल्ल्याभोवतीचे वातावरण ताजे आणि उजळ होते. तथापि, लोहगड किल्ल्याला भेट देण्यासाठी ऑक्टोबर ते मार्च हा देखील चांगला काळ मानला जातो.

 

 

 ➤ लोहगड किल्ल्याबद्दल काही प्रश्न :-

१. लोहगड किल्ल्याला किती पायऱ्या आहेत ?

उत्तर :- २५० ते ३०० पायऱ्या आहेत .

२. लोहगड किल्ला चढायला किती वेळ लागतो ?

उत्तर :-  अंदाजे २ ते २.३० तास लागतील .

३. लोहगड किल्ल्याची उंची किती आहे ?

उत्तर :- ३४०० फुट उंच .

४. लोहगड किल्ला ट्रेक करणे सोपे आहे का ?

उत्तर :- हो . लोहगड किल्याची ट्रेकची अडचण पातळी सोपी आहे .

५. लोहगड किल्ला पुण्यापासून किती अंतरावर आहे ?

उत्तर :-  60 किलोमीटर .