➲ राजमाता जिजाबाई शहाजीराजे भोसले :-
⛳ तुम्ही नसता तर नसते झाले
शिवराय अन शंभू छावा
तुमच्या शिवाय नसता मिलाळा
आम्हांला स्वराज्याचा ठेवा
जय जिजाऊ !🚩
नाव : जिजाबाई शहाजीराजे भोसले
जन्म : 12 जानेवारी 1598
ठिकाण : बुलढाणा, महाराष्ट्र
पतीचे नाव: शहाजीराजे भोसले
वडिलांचे नाव: लखुजीराव जाधव
आईचे नाव: गीरिजाबाई
मृत्यु: 17 जून 1674
ठिकाण : पाचाड,रायगडाचा पायथा
राजघराणे : भोसले
चलन : होन
विवाह: ई.स.1605 शहाजीराजांशी दौलताबाद येथे झाला.
धर्म : हिंदू
 |
| राजमाता |
आई ही जगातील
सर्वात मोठी गुरु आणि योद्ध असते.याचे मूर्तिमंत उदाहरण म्हणजे राजमाता जिजाऊ
होय.राजमाता जिजाबाई यांचा जन्म १२ जानेवारी १५९८ रोजी बुलढाणा जिह्यातील
सिंदखेडराजा येथे झाला. इ.स. १६०५ मध्ये त्यांचा विवाह शहाजीराजे भोसले यांच्याशी
झाला.
शहाजीराजे व
जिजाबाई यांच्या पोटी दोन पुत्ररत्रांनी जन्म घेतला.थोरले पुत्र संभाजीराजे. शहाजी
राजांजवळ वाढले तर शिवाजी राजांची संपूर्ण जबाबदारी जिजाऊवर होती.त्यांनी
शिवरायांना लहान वयातच शूरवीरांच्या गोष्ठी सांगितल्या.त्यांना पराक्रम, ज्ञान,,चातुर्य ,संघटन अशा
सद्गुणांचे बाळकडू दिले .युद्धकला व शक्तीविद्येत त्यांना पारंगत केले.त्यांनी
शिवरायांना लोककल्याणकारी राजा बनवले.त्यांनी हिंदवी स्वराज्याचे स्वप्नं शिवरायांमध्ये बघितले.
६ जून १६७४ मध्ये शिवरायांचा
स्वराज्याचे छत्रपती म्हणून राज्याभिषेक झाला.जिजाऊने दिलेल्या संस्कारामुळे
शिवाजी राजे झाले.जिजाऊ न्यायनिवाडे करीत असत .गरिबांना व गरजूंना मदत करीत असत.
राजमाता जिजाबाई एक प्रभावी आणि दृढनिश्चयी स्त्री म्हणून ओळखल्या जातात, ज्यांच्यासाठी स्वाभिमान आणि त्यांची मूल्ये सर्वोपरि आहेत. त्यांच्या दूरदृष्टीसाठी प्रसिद्ध असलेल्या जिजाबाई स्वतः एक योद्धा आणि प्रशासक होत्या. शिवाजी महाराजांना वाढवण्यामध्ये त्यांनी त्यांचे गुण सांगितले. कर्तव्याची भावना, धैर्य आणि कठीण प्रसंगांना धैर्याने सामोरे जाण्याची मूल्ये शिवरायांत रुजवली. त्यांच्या देखरेखीखाली आणि मार्गदर्शनाखाली, शिवाजी महाराजांना मानवी नातेसंबंधांचे महत्त्व, स्त्रियांचा आदर, धार्मिक सहिष्णुता आणि न्याय, तसेच आपल्या राष्ट्रावरील प्रेम आणि महाराष्ट्राच्या स्वातंत्र्याची इच्छा समजली.
शिवाजी महाराजांनी
आपल्या सर्व यशाचे श्रेय आपल्या आईला दिले, जी त्याची प्रेरणा होती. आपल्या मुलाला मराठा
साम्राज्याचा सर्वात मोठा शासक बनवण्यासाठी त्यांनी आपले संपूर्ण आयुष्य वेचले.
राणी
झाल्यानंतर जिजाबाई पुणे येथे गेल्या, तेथे त्यांनी पतीच्या मालमत्तेची काळजी घेण्यास
सुरुवात केली. त्यांच्यासोबत शिवाजी महाराज होते . १६६६ मध्ये शिवाजी महाराज
आग्र्याला निघून गेले. राज्याचा कारभार पाहण्याची जबाबदारी जिजाबाईंनी घेतली होती.
त्यानंतर जिजाबाईंच्या आयुष्यात अनेक घटना घडल्या, काही चांगल्या, काही वाईट आणि काही वेदनादायक. त्याने सर्व काही
शांतपणे सहन केले. पतीच्या निधनाने तिचे मन लावून गेले. त्याचा मोठा मुलगा संभाजी
याचा अफझलखानाने वध केला, ज्याचा
बदला शिवाजी महाराजांनी जिजाबाईच्या आशीर्वादाने घेतला.
तथापि,
तोरणागड किल्ल्यावरील विजय,
मुघलांच्या ताब्यातून पलायन आणि
तानाजी,
बाजी प्रभू आणि सूर्याजी
यांसारख्या योद्ध्यांशी युती यासह शिवाजी महाराजांनी अनेक संस्मरणीय विजय मिळाले.
हे सर्व जिजाबाईंच्या प्रेरणेने होते. शिवाजी महाराजांनी आणि त्याच्या साथीदारांचे
यश पाहून राजमाता जिजाऊ ला अभिमान वाटला. जिजाबाईंचे स्वप्न सत्यात उतरले जेव्हा
त्यांच्या मुलाचा राज्याभिषेक सोहळा डोळ्यांसमोर झाला. १६७४ मध्ये शिवाजी महाराजांचा
राज्याभिषेक झाला आणि मराठा साम्राज्याची पायाभरणी करणारा नामवंत राजा छत्रपती शिवाजी
महाराज बनले .
➦ राजमाता जिजाबाईंनी शिवनेरीच्या किल्ल्यात शिवरायांना जन्म दिला :-
शहाजी महाराजांनी आपल्या मुलांचे आणि
जिजाबाईंच्या रक्षणासाठी त्यांना शिवनेरीच्या किल्ल्यात ठेवले कारण त्यावेळी
शहाजीं महाराजांना अनेक शत्रूंची भीती वाटत होती. शिवाजी महाराजांचा जन्म येथे
शिवनेरी किल्ल्यात झाला असून शिवाजी महाराजांच्या जन्माच्या वेळी शहाजी महाराज
जिजाबाईंसोबत नव्हते असे म्हणतात. शिवाजी
महाराजांच्या जन्मानंतर शहाजीला मुस्तफाखानाने कैद केले. शाहजी महाराज आणि शिवाजी महाराज 12
वर्षांनी भेटले..
➦ राजमाता जिजाबाईंचे गुणांचे वर्णन करणारी प्रसिद्ध पुस्तके व चित्रपट :-
- जिजाऊंची निष्ठा ( काव्यसंग्रह)
- शिवभारत
- जिजाऊ
- जिजाई
- गाऊ जिजाऊस आम्ही
- अग्निरेखा
- जेधे शकावली
👉 चित्रपट :-
- राजमाता जिजाऊ
- स्वराज्यजननी जिजामाता
⇒राजमाता जिजाबाई एक वीर आणि आदर्श माता :-
आपल्या दूरदृष्टीसाठी ओळखल्या जाणाऱ्या जिजाबाई
केवळ एक योद्धा आणि खंबीर प्रशासक नसून त्या एक धाडसी आणि आदर्श माता देखील होत्या,
ज्यांनी आपल्या मुलाला छत्रपती शिवाजी महाराजांना अशा प्रकारे वाढवले
आणि त्यांच्यात असे गुण रुजवले, ज्यामुळे छत्रपती शिवाजी महाराज. शूर,
महान, शूर, निर्भय
योद्धा झाले.
हिंदू महाकाव्य रामायण आणि महाभारताच्या कथा
सांगून जिजाबाईंनी शिवरायांमध्ये शौर्य, धर्मनिष्ठा,
संयम आणि प्रतिष्ठा या गुणांचा विकास केला, ज्यामुळे
शिवरायांच्या बालहृदयात अगदी सुरुवातीपासूनच स्वातंत्र्याची ज्योत प्रज्वलित होती.
यासोबतच त्यांच्या देखरेखीखाली आणि
मार्गदर्शनाखाली त्यांनी शिवरायांमध्ये नैतिक मूल्ये रुजवली. याशिवाय त्यांनी
मानवी नातेसंबंधांचे महत्त्व समजावून सांगितले, महिलांचा
आदर करायला शिकवले आणि त्यांच्यामध्ये राष्ट्रप्रेमाची भावना जागृत केली.
छत्रपती शिवाजी महाराज 12
वर्षांचे असताना त्यांना त्यांचे वडील शाहजींची पुण्याची जहागीर मिळाली आणि 1645 पासून ते तिथे राज्य करू लागले आणि बाल शिवरायांनी हळूहळू त्यांचे
साथीदार आणि सेनापती हंबीरराव मोहिते यांच्या सोबत आपली फौज तयार केली. त्यामुळे
त्यांनी शेतकऱ्यांना आदिलशहाच्या जुलमीतून मुक्त केले आणि त्यांना खायला दिले.
छत्रपती महाराजांनी आपल्या कुशाग्र बुद्धीच्या
लष्करी बळावर अनेक किलो मुघलांचा ताबा घेतला होता. सर्व मराठ्यांना एकत्र करून
त्यांनी त्यांच्यात स्वराज्याची भावना निर्माण केली.
➦ राजमाता जिजाबाईंचा मृत्यू :-
जिजाबाई या पहिल्या महिला होत्या ज्यांनी
दक्षिण भारतात मराठा म्हणजेच हिंदू धर्माच्या स्थापनेत योगदान दिले. आपल्या कठोर
परिश्रमामुळे आणि स्वतःच्या मूल्यांमुळे शिवाजी महाराजांनी मराठ्यांसाठी शस्त्र
उचलले आणि ते पुन्हा एकदा हिंदुत्वाची स्थापना करण्यात यशस्वी झाले.
17 जून 1674 रोजी
जिजाबाईंचा मृत्यू झाला, यावेळी शिवाजींनी मराठा साम्राज्याची
स्थापना केली होती.
एक शूर माता आणि राष्ट्रमाता म्हणून आजही त्या
स्मरणात आहेत. त्यांचे जीवन सर्वांसाठी प्रेरणादायी आहे, तर जिजाबाईंच्या
देशभक्तीचे आणि त्यांच्या शौर्याचे कौतुक करावे तेवढे कमी आहे.
अशा या शूर आणि महान भारतमाता राजमाता जिजाबाई
यांना शतशः प्रणाम!
👉राजमाता जिजाबाईं बद्दल काही प्रश्न :-
१. राजमाता जिजाऊ यांची समाधी कुठे आहे ?
उत्तर :" रायगडाच्या पायथ्याशी असलेले पाचाड गावी."
२. राजमाता जिजाऊ यांचा जन्म कुठे व केव्हा झाला ?
उत्तर :" जन्म -12 जानेवारी 1598, बुलढाना येथे झाला. "
३. राजमाता जिजाऊ यांचा विवाह कधी झाला ?
उत्तर : "इ.स.१६०५ रोजी दौलताबाद येथे झाला "
४. राजमाता जिजाऊंना किती अपत्ये होती ?
उत्तर : "एकूण ६ अपत्ये होती,त्यापैकी ४ दगावली"
५.राजमाता जिजाऊ यांची पुण्यतिथी केव्हा असते ?
उत्तर : "१७ जून "