➲ रायगड किल्ला :-
किल्ल्याचे नाव :- रायगड (डोंगरी किल्ला )
" हिंदवी स्वराज्याची राजधानी "
प्राचीन नाव :- 'रायरी'
जिल्हा :- रायगड ,महाराष्ट्र, भारत
किल्ल्याची उंची :- २७०० फुट ,७२० मीटर
प्रकार : गिरीदुर्ग
ठिकाण :- रायगड, महाराष्ट्र
जवळचे गाव : महाड
किल्याचे स्थापना :- १०३०
 |
| रायगड |
रायगड हा भव्य किल्ला चंद्रराव मोरे यांनी १०३० मध्ये बांधला होता .त्यावेळी त्याला 'रायरी' म्हणून ओळखले जात असे .रायगड हा किल्ला जिल्हातील सह्याद्रीच्या पर्वतरांगा मध्ये असलेला रायगड हा समुद्रसपाटीपासून ८२० मी ( २७०० फुट) उंचावर आहे .१६५६ मध्ये छत्रपती शिवाजी महाराज यांनी तो आपल्या ताब्यात घेतला , त्याचे नुतनीकरण करून त्याला "रायगड " असे नाव देण्यात आले. याच रायगडाला मराठ्यांच्या साम्राज्याची राजधानी म्हणूनही ओळखले जाई.१६ शतकात छत्रपती शिवाजी महाराज यांनी रायगडाची माहिती आणि महत्व पाहून याला स्वराज्याची राजधानी बनवले.
हा किल्ला रायगड जिल्ह्यातील महाड या गावामध्ये सह्याद्रीच्या डोंगररांगा मध्ये वसलेला आहे.शिवराज्याभिषेक हा रायगडाने पाहिलेला सर्वश्रेष्ठ प्रसंग होय. महाराजांच्या निधनानंतर पुढे साधारण ६ वर्ष तो स्वराज्याची राजधानी म्हणून अभिमानाने उभा होता . महाराजानंतर छत्रपती संभाजी महाराज यांचा राज्याभिषेक देखील रायगडाने अनुभवला.या किल्ल्याला राजगिरी,रायगिरी,रायरी,शिवलंका,राहीर,नंदादीप,इस्लामगड,अशा अनेक नावांनी ओळखले जाते . रायगडाला महादरवाजा,पालखी दरवाजा ,मेणा दरवाजा,नागर्चना दरवाजा आणि वाघ दरवाजा असे ऐकून पाच दरवाजे आहेत. किल्ल्यावरील जगदीश्वराच्या मंदिरात छत्रपती शिवाजी महाराज नियमित दर्शनासाठी येत असत .याच बरोबर राजसभा,राजभवन,नगारखाना,शिरकाई देऊळ,टकमक टोक,राणीवसा अशा ऐतिहासिक ठिकाणांची समृद्ध असा रायगड म्हणजे छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या कतृत्वाची शान आहे .
👉रायगड किल्यावर ऐकून पाच दरवाजे आहेत :-
- महादरवाजा
- नगारखाना
- पालखी दरवाजा
- मेना दरवाजा
- वाघ दरवाजा
⇒ रायगड किल्ल्याची रचना :-
रायगड किल्ल्यातील मुख्य दरवाजा "महादरवाजा" म्हणून
ओळखला जातो. रायगड किल्ल्याच्या रचनेबद्दल बोलायचे झाले तर शिवाजी महाराजांची
समाधी, राज्याभिषेक स्थळ, शिवमंदिर
आणि सध्या रायगड किल्ल्यातील इतर ठिकाणे भग्नावस्थेत बदलली आहेत. रायगड
किल्ल्याच्या अवशेषांमध्ये आजही राणीचा चौथरा अस्तित्वात आहे. जिथे सहा खोल्या
देखील आहेत. रायगड किल्ल्याचा पहिला राजवाडा लाकडाचा वापर करून बांधण्यात आला
होता. टेहळणी बुरूज, बालेकिल्ला आणि दरबार हॉल सध्या
भग्नावस्थेत आहेत.
प्रवाशांसाठी हे एक पाहण्यासारखे ठिकाण आहे.
रायगड किल्ल्याच्या मध्यभागी असलेल्या एका तलावाला 'बदामी
तलाव' असेही म्हणतात. रायगड किल्ल्यातून गंगासागर
तलाव पसरला आहे. रायगड किल्ल्याजवळ एक प्रसिद्ध भिंत देखील आहे. ज्याला हिरानी
बुर्ज म्हणून ओळखले जाते आणि ती दुसरी हिरकणी वस्ती म्हणूनही ओळखली जाते. रायगड
किल्ल्यातील मैना दरवाजा हा एक दुय्यम प्रवेशद्वार आहे जो राजेशाही महिलांसाठी
खाजगी प्रवेशद्वार म्हणून वापरला जात असे.
येथे बांधलेल्या पालखी दरवाज्यासमोरच तीन
काळ्या खोल्यांची रांग आहे, जी गडाची इतर भांडारं म्हणून ओळखली
जातात. रायगड किल्ल्यातील टकमक टोक पॉईंट देखील पाहता येईल जिथून कैद्यांना
मृत्युदंड दिला जातो.
👉रायगडावर पाहण्यासारखी ठिकाणे :-
- जिजाबाईंचा पाचाडचा वाडा
- छत्रपती शिवाजी महाराजांची समाधी
- जिजाऊन चा राजवाडा व समाधी
- दगडापासून बनवलेली पाण्याची टाकी
- टकमक टोक
- खुबलढा बुरुज
- नाणे दरवाजा
- महादरवाजा
- हत्ती तलाव
- होळीचा माळ
- राजसभा
- राजभवन
- बाजारपेठ
- वाघ दरवाजा
- हिरकणी तलाव
- हिरकणी टोक
- गंगासागर तलाव
- वाघ कुत्र्याची समाधी
- चोरदिंडी
- मनोरे
- खलबतखाना
- टंकसाळ
- राजवाडा
- पालखी दरवाजा
- राण्यांचे महाल (राणीवसा)
- धान्याचे कोठार
- मेना दरवाजा
- बालेकिल्ला
- श्री जगदीश्वर मंदिर
- शिरकाई देवी मंदिर
➪ टकमक टोक :-
टकमक टोक पॉइंटला शिक्षा बिंदू म्हणून ओळखले
जाते, ते
1200 फूट उंचीवर आहे. या खडकावरून सह्याद्रीच्या पर्वतरांगांचे सुंदर दृश्य दिसते.
टकमक टोक पॉइंटमुळे रायगड किल्ला सरस पाहण्यास उपलब्ध आहे. दगा देणार्‍याला घाटीवर
त्याच ठिकाणी शिक्षा झाली. ते ठिकाण सुंदर आहे तसेच प्रवाशांसाठी धोकादायक आहे.
➪ गंगा सागर तलाव :-
रायगड किल्ल्यासमोर गंगासागर तलाव पसरला आहे.
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या राजवटीत रायगडाची स्थापना झाली. शिवाजी छत्रपतींच्या
राज्याभिषेकाच्या वेळी गंगा तलावाच्या पाण्यातून या नदीची स्थापना झाल्याचे
सांगितले जाते. हा सर्व बाजूंनी बर्फाने गुंडाळलेला खडक आहे. हे राणीच्या
कोठडीजवळही आहे. तो प्रवाशांची शोभा वाढवतो.
➪ जगदीश्वर मंदिर :-
जगदीश्वर मंदिर शिवाजी महाराजांनी बांधले. ते हिंदू मंदिर आहे. हे महाडपासून सुमारे २५ किमी अंतरावर उत्तर दिशेला वसलेले आहे. शिवाजी महाराज रायगड या मंदिरात रोज येत असत. हिंदू मंदिर असल्याने या मंदिरावरील घुमट देखील मुघल स्थापत्यकलेचे प्रतिबिंब आहे.या मंदिरातील पहिले देव जगदीश्वर आहेत. तुम्हाला रायगड किल्ल्याला भेट देण्याचा विचार आहे आणि जर तुम्ही तिथे गेलात तर तुम्हाला भगवान जगदीश्वराचे दर्शन नक्की करा .
👉रायगड किल्ल्याबद्दल काही प्रश्न :-
१. रायगड किल्ल्याला किती पायऱ्या आहेत ?
उत्तर : सुमारे १४३५
२. रायगड किल्ला कोणी बांधला ?
उत्तर : "छत्रपती शिवाजी महाराजांनी "
३. रायगड किल्ल्याचे जुने नाव ?
उत्तर : "रायरी "
४. रायगड किल्ला चढण्यास किती वेळ लागतो ?
उत्तर : सुमारे २ तास च्या दरम्यान
५. रायगड किल्ल्याचे मुख्य आर्किटेक कोण होते ?
उत्तर : " हिरोजी इंदुलकर "