पंडित जवाहरलाल नेहरू माहिती | Pandit Javaharlal Neharu Information In Marathi

 

Ѻ पंडित जवाहरलाल नेहरू :-
                         - संपूर्ण भारताचे पहिले पंतप्रधान .

नाव :  जवाहरलाल मोतिलाल नेहरू 

जन्म :  १४ नोव्हेंबर १८८९ 

जन्म ठिकाण :  इलाहाबाद ( उत्तर प्रदेश )

आई :  स्वरुप रानी नेहरू 

वडील :  मोतिलाल नेहरू 

पत्नी :  कमला नेहरू 

मुलगी : श्रीमती इंदिरा गांधीजी

मृत्यु : २७ मे १९६४ नवी दिल्ली 

पुरस्कार : " भारतरत्न "

प्रधानमंत्री पद काळ : " १५ ऑगस्ट १९४७ ते २७ मे १९६४ " (संपूर्ण भारताचे पंतप्रधान )

घोषवाक्य : " आराम हराम है ! "

धर्म : " हिंदू "

पंडित जवाहरलाल नेहरू 

स्वतंत्र भारताचे पहिले पंतप्रधान म्हणून पंडित जवाहरलाल नेहरुंबद्दल सर्वच भारतीयांना आदर आहे. त्यांचा जन्मदिन १४ नोव्हेंबर हा भारतामध्ये बालदिन म्हणून साजरा केला जातो . १४ नोव्हेंबर १८८९ रोजी पंडित नेहरूंचा अलाहाबाद येथे जन्म झाला.त्यांचा घराणे काश्मिरी पंडितांचे होते.पंडित नेहरूंना लहान मुले खूप आवडायची . मुले त्यांना प्रेमाने " चाचा नेहरू " म्हणून बोलावत असत.पंडित नेहरूंचे प्राथमिक शिक्षण घरी झाले. 

 मोतिलाल नेहरू हे त्यांच्या वडिलांचे नाव व आईचे नाव स्वरूप रानी. त्यांनी आपल्या मुलाला इंग्रजी शिक्षण भाषा शिकवणारे टीयुतर नेमले. त्यांना कॉन्व्हेंटमध्ये घातले. ब्रिटनमध्ये हैरो येथे त्यांना शिक्षणासाठी पाठवले. तेथे शिक्षण पूर्ण झाल्यावर ते भारतात परत आले. पण येथील जीवनाचा आणि मुल्यांचा त्यांच्या मनावर फार मोठा परिणाम झाला . जेव्हा त्यांना सत्ता मिळाली , तेव्हा तेथील नीतीचा स्वीकार त्यांनी केला.

 

👉कार्य :-

 १९१९ साली उत्तर प्रदेश कॉंग्रेस तर्फे चालविल्या जाणाऱ्या Independant या मुखपत्राचे संपादन करण्यात त्यांनी मदत केली. रौलेक्त बिलाविरूद्ध चाललेल्या आंदोलनात त्यांनी बरीच मदत केली. महात्मा गांधीच्या सत्याग्रह , असहकार आंदोलन यांचा फार मोठा परिणाम त्यांच्या मनावर झाला. ते स्वदेशी चे खंडे पूरर्स्क्ते होते. असहकार आंदोलनात भाग घेतल्यामुळे जवाहरलालजींना तुरुंगवास भोगावा लागला होता. १९२४ मध्ये उत्तर प्रदेश म्युनिसिपल कॉंग्रेसच्या अधिवेशनाचे ते अध्यक्ष झाले. आपल्या उत्तम चारित्र्याने आणि प्रमानिकपनामुळे त्यांनी उत्तर प्रदेशाच्या म्युनिसिपाल्त्तीत उत्तम कार्य कार्य केले.  १९२६ ते २७ वर्ष ते पत्नी कमला व मुलगी इंदिरा यांना घेऊन युरोपला गेले. तेथील राजकीय कार्यकर्ते व चळवळी यांच्याशी त्यांचा संपर्क आला. युरोपात जे पहिले , ऐकले आणि वाचले , ते सिद्धांत भारताला कसे लागू पडतील आणि अनुकूल ठरतील यांचा विचार त्यांनी सुरु केला. 

" संकट आणि विरोध 

यामुळे आपले विचार 

करण्यास प्रवृत्त होतो .

हा सुद्धा एक लाभच आहे "

                                                                          - पंडित जवाहरलाल नेहरू 

पंडितजींच्या मनात देशप्रेम प्रखर होते. ब्रिटिशांनी भारतावरील सत्ता दूर करून , भारत स्वतंत्र कसा होईन याचा ते अहोरात्र विचार करीत. ते समाजवादी आणि लोकशाहीवादी विचारांचे पुरस्कर्ते होते. शेतीत अथवा कारखान्यात काम करणाऱ्या प्रत्येक व्यक्तीला निश्चित वेतन मिळाले पाहिजे  आणि त्यांचे कामचे तास निश्चित झाले पाहिजेत , असा त्यांचा आग्रह होता. कॉंग्रेस मध्ये आर्थिक प्रश्नावर जागृती निर्माण करण्याचे कार्य त्यांनी केले. 

१९३० सालच्या गांधीजींच्या मिठाच्या सत्याग्रहात त्यांनी भाग घेतला. ब्रिटीश सरकारने त्यांना पकडले आणि उत्तर प्रदेशातील नैनी तुरुंगात ( ६ महिन्यासाठी  ) पाठविले. तुरुंगात असतांना त्यांनी इंदिरा ला  पत्र लिहिली  ती या नावे प्रसिद्ध आहेत. त्यातील मुख्य विषय होता , मानवाचा इतिहास १९३६ साली त्यांची पत्नी कमला हिचे निधन झाले.

पंडित नेहरूंच्या विचारला व्यापक वाचन आणि सखोल चिनंत यांचा आधार होता. त्यांनी तयार केलेल्या धोरणांनी नीतीचा आधार होता. ते एक स्वप्रद्रष्टे होते. एकता , लोकशाही नागरिक स्वतंत्र , धर्मनिरपेक्षता , वैज्ञानिक  वं आंतरराष्ट्रीय दृष्टी आणि समाजवादाचे स्वप्न प्रत्यक्षात आणण्यासाठी केलेल्या योजना , हे त्यांचे विशेष होते. त्यांनी भारताला एक समृद्ध आणि अनेक पैलू असलेली सामाजिक नितीमत्ता दिली. त्यांचे विचार आजही प्रेरनादायी ठरतील.

"पंडित नेहरूंचा जन्म दिवस भारतात बालदिवस म्हणून साजरा केला जातो "

" अपयश केवळ तेव्हाच येते 

जेव्हा आपण आपले आदर्श 

उद्दीष्टे आणि तत्व विसरतो . "

                                                           - पंडित जवाहरलाल नेहरू 

⤍ पंडित नेहरूंचा राजकीय प्रवास :-

1928 मध्ये मोतीलाल नेहरूंच्या नेतृत्वाखाली काँग्रेस पक्षाची वार्षिक परिषद आयोजित करण्यात आली होती, ज्यामध्ये असा प्रस्ताव ठेवण्यात आला होता की भारत ब्रिटिश सरकारच्या अधिपत्याखाली चालवेल, परंतु या परिषदेत दोन गट तयार झाले, जवाहरलाल नेहरू पहिल्या गटात सुभाषचंद्र बोस आणि दुसर्‍या गटात सुभाषचंद्र बोस यांनी भारताला संपूर्णपणे स्वतंत्र करणे हे आमचे उद्दिष्ट आहे, अशी मागणी केली, त्यामुळे या परिषदेत बरीच विचित्र परिस्थिती निर्माण झाली, हे पाहून गांधीजींना मध्यम मार्ग सापडला.

 

त्यांना सांगितले की आम्ही इंग्रज सरकारला 2 वर्षांचा अवधी देऊ, जर त्या काळातही सरकारने आम्हाला मुक्त केले नाही तर आम्ही त्यांच्या विरोधात देशव्यापी आंदोलन करू.गांधीजींच्या प्रस्तावाला सर्व जनतेचा पाठिंबा होता, पण इंग्रजांनी ते मान्य केले नाही. गांधीजींच्या प्रस्तावाला सहमती दिली.कोणीही प्रतिसाद दिला नाही आणि नंतर १९३० मध्ये लाहोरचे अधिवेशन झाले ज्यामध्ये असे ठरले की आपण इंग्रजांविरुद्ध सविनय कायदेभंगाची चळवळ सुरू केली, त्यानंतर १९३५ मध्ये ब्रिटिशांनी भारतीय कायदा कायदा राष्ट्रीय कायद्याद्वारे मंजूर केला.

 

पंडित जवाहरलाल नेहरू यांच्या राजकीय प्रवासाविषयी चर्चा केली तर १९१२ मध्ये ते भारतात आले आणि येथे आल्यानंतर त्यांनी नोंदणीची प्रथा सुरू केली, त्यानंतर १९१९ मध्ये ते गांधीजींच्या संपर्कात आले आणि त्यांच्यावर त्यांचा खूप प्रभाव पडला. त्यांनी निर्णय घेतला राजकारणात प्रवेश केला आणि राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षात सक्रियपणे काम केले. पंडित नेहरूंनी गांधींना आपले गुरू मानले. 1919 मध्ये गांधींनी रौलेट कायद्याच्या विरोधात मोर्चा काढला. जी खूप प्रभावित झाले आणि त्यांनी त्या चळवळीत सक्रिय सहभागही घेतला.

 

त्यासाठी त्यांनी ब्रिटीश कपडे सोडून स्वदेशी कपडे परिधान करण्यास सुरुवात केली. १९२० ते १९२२ मध्ये गांधीजींनी अशोक चळवळ देशात सुरू केली तेव्हा नेहरूजींनी त्यात भाग घेतला आणि पहिल्यांदाच नेहरूजी तुरुंगात गेले. यावेळी गांधीजींच्या लक्षात आले की, आगामी काळात भारताचे नेतृत्व करणारा कोणी नेता असेल तर त्याचे नाव जवाहरलाल आहे. 1926 मध्ये त्यांनी राजीनामा दिला. 1926 ते 1928 पर्यंत, गांधींना भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे एकमेव सरचिटणीस बनवण्यात आले.

➤ पंडित जवाहरलाल नेहरूंनी लिहिलेली पुस्तके :-

• आत्मकथा 
• इंदिरेस पत्र 
• भारताचा शोध ( डिस्कव्हरी ऑफ इंडिया ) - लोकप्रिय पुस्तक 

➱ पंडित जवाहरलाल नेहरूंवर लिहिलेली काही पुस्तके  :-

• आपले नेहरू 

• गोष्टीरूप चाचा नेहरू 

• गोष्टीरूप जवाहरलाल नेहरू 

• पंडित जवाहरलाल नेहरू 

• नेहरू व बोस 

• नेहरू: नवभारताचे शिल्पकार 

• नवभारताचे शिल्पकार - पं.जवाहरलाल नेहरू 

• भारताचे पहिले पंतप्रधान 

• आपले नेहरू 

• आधुनिक भारताचे शिल्पकार पंडित जवाहरलाल नेहरू 

• नेहरूंची सावली 

⇥ पंडित नेहरूंनी पंतप्रधान झाल्यानंतर ही मोठी कामे केली :-

•  पंतप्रधान झाल्यानंतर जवाहरलाल नेहरू आधुनिक मूल्ये आणि विचारांबद्दल बोलले. धर्मनिरपेक्ष आणि उदारमतवादी दृष्टिकोनावर त्यांनी भर दिला.

•  त्यांनी भारताच्या मूलभूत एकात्मतेवर लक्ष केंद्रित केले. त्यांनी लोकशाही समाजवादाचा पुरस्कार केला आणि 1951 मध्ये पहिल्या पंचवार्षिक योजना राबवून भारताच्या औद्योगिकीकरणाला प्रोत्साहन दिले. 

•  नेहरूंनी उच्च शिक्षणाची स्थापना करून वैज्ञानिक आणि तांत्रिक प्रगतीला चालना दिली. 

•  त्यांनी मोफत सार्वजनिक शिक्षण, भारतीय मुलांना मोफत अन्न, महिलांसाठी कायदेशीर हक्क, जातीवर आधारित भेदभाव रोखण्यासाठी कायदे इत्यादी अनेक सामाजिक सुधारणा घडवून आणल्या.

➺ पंडित जवाहरलाल नेहरूंचा मृत्यू :-

नेहरूंची तब्येत 1962 नंतर हळूहळू ढासळू लागली आणि 1963 पर्यंत त्यांनी काश्मीरमध्ये बरे होण्यासाठी काही महिने घालवले. काही इतिहासकारांनी या नाट्यमय घसरणीचे श्रेय चीन-भारत युद्धाबद्दलच्या त्याच्या आश्चर्य आणि चिंतेला दिले आहे. 26 मे 1964 रोजी डेहराडूनहून परत आल्यावर त्यांना खूप आराम वाटला आणि ते नेहमीप्रमाणे 10:00 वाजता झोपायला गेले. साडेसहा वाजेपर्यंत त्यांनी आरामात रात्र काढली. स्नानगृहातून परतल्यानंतर नेहरूंनी पाठदुखीची तक्रार केली. त्याने काही काळ त्याच्यावर उपचार करणाऱ्या डॉक्टरांशी चर्चा केली आणि लगेचच तो कोसळला. दुपारनंतर त्यांचा मृत्यू होईपर्यंत ते बेशुद्धच होते. 27 मे 1964 रोजी लोकसभेत त्यांच्या मृत्यूची घोषणा करण्यात आली; मृत्यूचे कारण हृदयविकाराचा झटका असल्याचे सांगण्यात आले.

👉पंडित जवाहरलाल नेहरुंबद्दल काही प्रश्न :-

१.  पंडित जवाहरलाल नेहरूंचा मृत्यु कधी झाला ?

उत्तर : " २ मे १९६४ रोजी जवाहरलाल नेहरू यांचे हृदयविकाराच्या झटक्याने  निधन झाले."

२. पंडित जवाहरलाल नेहरूंचे वडील काय काम करत ?

उत्तर : " पं. जवाहरलाल नेहरूंचे वडील हे वकील होते "

३. पंडित जवाहरलाल नेहरूंना भारतरत्न केव्हा देण्यात आला ?

उत्तर : " जवाहरलाल नेहरुंना १९५५ साली साली भारतरत्न देण्यात आला. "

४. पंडित जवाहरलाल नेहरूंचे लग्न कधी झाले ?

उत्तर : "१९१६  वयाच्या २६ व्या वर्षी त्यांचा विवाह कमला कौल  यांच्याशी  झाला. "

५.  पंडित जवाहरलाल नेहरूंना किती मुली होत्या  ?

उत्तर : " नेहरुंना एकच मुलगी होती ती म्हणजे इंदिरा "