➲ डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर :-
नाव : भीमराव रामजी आंबेडकर
जन्म : १४ एप्रिल १८९१
जन्मस्थान : महू,मध्यप्रदेश
मुलगा : यशवंत आंबेडकर
आई : भीमाबाई सकपाळ
वडील : रामजी सपकाळ
पत्नी : रमाबाई आंबेडकर ( विवाह १९०६ - निधन १९३५ )
सविता आंबेडकर ( विवाह १९४८ - निधन २००३ )
शिक्षण : १९१५ एम.ए. ( अर्थशास्त्र )
१९१६ PHD ( कोलंबिया विशविद्यालय )
१९२१ ( मास्टर ऑफ सायन्स )
१९२३ ( डॉक्टर ऑफ सायन्स )
मृत्यू : ६ डिसेंबर १९५६ (वय ६५ )
( नवी दिल्ली )
राष्ट्रीयत्व : भारतीय
 |
| डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर |
शिका ..!
संघटीत व्हा !
संघर्ष करा !..
- डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
२० व्या शतकाच्या पूर्वार्धात भारताच्या सामाजिक व राजकीय जीवनावर आपल्या विचारांचा व कर्तृत्वाचा ठसा ज्यांनी उमठवला, असे त्ववचिंतक व समाजसुधारक म्हणून डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आणि महात्मा गांधी यांची गणना होते. डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर हे दलितांच्या चळवळीचे प्रमुख नेते होते. सामाजिक जीवनात वेळोवेळी निर्माण होणाऱ्या प्रश्नांच्या शास्त्रशुद्ध पद्धतीने व सखोल अभ्यास करून त्यावर ते भाष्य करीत . हिंदू समाजात आमुलाग्र सुधारणा घडून आणण्यासाठी ते अत्यंत तळमळीने कार्य करीत . बालपणापासून त्यांना पुस्तके फार नाद असे. विद्यार्थीदशेत ते खूप अभ्यास करत असत .
१९१३ साली बी.ए. ची परीक्षा उत्तीर्ण झाल्यावर महाराजा सयाजीराव गायकवाड यांच्या मदतीने आंबेडकरांना परदेशात जाऊन उच्च शिक्षण घेण्याची संधी मिळाली . अमेरिकेतील कोलंबिया विद्यापीठात प्रवेश मिळवून त्यांनी अर्थशास्त्र या विषयात एम.ए. व पी.एच.डी. या पदव्या संपादन केल्या .
अमेरिकेतून ते भारतात परत आले . पुन्हा तीन वर्षांनी ते इंग्लंड मध्ये जाऊन अर्थशास्त्र , राज्यशास्त्र व कायदा यांचा अभ्यास करून ते वकील झाले. व इंग्लंडमधून ते भारतात परत आले. १९२३ ते १९३७ या काळात ते Sydenham या कॉलेजात आधी प्राध्यापक व नंतर प्राचार्य होते . पुढे ते १९३६ नंतर त्यांनी समाजकारण व राजकारण या क्षेत्रात कार्य सुरु केले . इ.स. १९२६ मध्ये मुंबई सरकारने गव्हर्नर ने त्यांची कायदे मंडळावर नेमणूक केली .
त्यानंतर त्यांना १९३० मध्ये गोलमेज परिषदेचे निमंत्रण मिळाले . या निमंत्रणास मान देऊन ते पहिल्या गोलमेज परिषदेस हजार राहिले आणि गाढा व्यासंग इंग्रजी भाषेवरील प्रभुत्व आणि वकिली पद्धतीने आपली बाजू मांडण्याचे कौशल्य यामुळे त्यांनी आपली छाप पाडली . परत आल्यावर १९३५ मध्ये त्यांनी धर्मांतराची कल्पना येवला येथे मांडली . पुन्हा १९३६ मध्ये एक परिषद भरवली आणि दुसऱ्या कोणत्या धर्मात जाणे आवश्यक आहे . असे आपले मत मांडले . पुढे दुसरे महायुद्ध सुरु झाले तेव्हा त्यांनी इंग्रजांना पाठींबा दिला .
१९३१ मध्ये गांधी - आयर्विन करार झाला. त्यापूर्वी भारतात जेव्हा भारतीय नागरिकांचे जेव्हा प्रतिनिधित्व येईल तेव्हा कोणत्या धर्माच्या / जातीच्या समाजास किती प्रतिनिधित्व मिळेल याबद्दल अत्यंत प्रसिद्ध असा प्रसिद्ध पुणे करार झाला . दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळात बाबासाहेब आंबेडकर Viceroy's Executive Council मध्ये होते . स्वतंत्र मिळाल्यानंतर नवे सरकार कशा पद्धतीने राज्य चालवेल , हे ठरविण्यासाठी घटना - समिती नेमण्यात आली . या घटना समितीचे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे प्रमुख होते . त्यांनी घटना समितीचे इतर सभासद , पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू आणि राजगोपालचारी यांच्याशी वेळोवेळी चर्चा करून एक आदर्श घटना तयार केली . पंडित नेहरूंच्या पहिल्या मंत्रिमंडळात ते मंत्री होते . पण पहिल्या सार्वत्रिक निवडणुकांमध्ये त्यांना पराभव पत्करावा लागला . व ते मंत्रिमंडळातून बाहेर पडले याच काळात त्यांनी निरनिराळ्या धर्मांचा तौलानिक अभ्यास केला . व इ.स. १९५० मध्ये त्यांनी भारतीय बौद्ध जन संघ स्थापन केले. त्योच रुपांतर १९५४ मध्ये भारतीय बौद्ध महासभेत केले. तसेच गौतम बुद्ध व त्यांचा धम्म हा ग्रंथ लिहिला . प्रज्ञा , करूणा , व समता या तत्वांचे आपण पालन केले पाहिजे , असे त्यांचे प्रतिपादन होते .
पुढे १४ ऑक्टोंबर १९५६ मध्ये (दसरा ) या दिवशी त्यांनी आपल्या लाखो अनुयांसह नागपूर येथे बौद्ध धर्माची दीक्षा घेतली. नागपूरमधील हे ठिकाण दीक्षाभूमी म्हणून प्रसिद्ध आहे . या घटनेनंतर ते थोड्याच दिवसांत आजारी पडले , आणि ६ डिसेंबर १९५६ रोजी दु:खद निधन झाले. त्यांच्या अंत्यसंस्कार स्थळास चैत्यभुमी म्हणतात . कारण तेथे त्यांची स्मृती म्हणून चैत्य बांधलेला आहे . डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांना त्यांच्या कार्याबद्दल मरणोत्तर भारतरत्न ही पदवी देऊ न त्यांचा गौरव केला आहे .
👉डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे काही पुस्तके :-
- जातीचा विनाश
- भारतातील जाती : त्यांची प्रणाली , उत्पती आणि विकास
- ईव्होल्युशन ऑफ प्रोव्हिन्शिअल फायनान्स इन ब्रिटिश इंडिया
- हु वर द शुद्राज
- बुद्ध का कार्ल मार्क्र्स
- थाॅटस् ऑफ पाकिस्तान
- द बुद्ध & हिज भम्म
👉डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांना मिळालेले सन्मान :-
➤ १९९० ला त्यांना मरणोत्तर भारतरत्न या भारताच्या सर्वोच्च नागरी सन्मानाने सन्मानित करण्यास आले आहे .
➤ डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे एक भव्य आधिकारिक चित्र भारतीय संसद भवन मध्ये लावण्यात आले आहे .
➤ डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आंतरराष्ट्रीय हवाई अड्डा नागपूर येथे आहे ज्याचे पूर्वीचे नाव सोनेगाव विमानतळ असे होते .
➽ डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर यांची महत्वाची माहिती :-
- १९२७ मध्ये " बहिष्कृत भारत " नावाचे पाक्षिक सुरु केले .
- डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर १९३५ ला मुंबई च्या GOVERMENT कॉलेज ला शिक्षक म्हणून निवडले गेले .
- १९४६ ला " पीपल्स एज्युकेशन सोसायटी " या संस्थेची स्थापना केली .
- स्वतंत्रानंतर त्यांनी पहिल्या मंत्री मंडळात त्यांनी कायदे मंत्री म्हणून काम केले.
- १९५६ ला नागपूर येथील ऐतिहासिक कार्यक्रमात आपल्या ५ लाख अनुयांसह त्यांनी बौद्ध धर्माची शिक्षा दिली.
- १९२० ला त्यांनी ' मूकनायक " हे वृतपत्र सुरु केले .
- १९२० ला कोल्हापूर येथे झालेल्या अस्पुश्यता निवारण परिषदेत त्यांनी सहभाग घेतला .
- सामाजिक सुधारकांना राजकीय आधार असावयास हवा म्हणून त्यांनी १९३६ ला " इंडिपेंडंट लेबर पार्टी " ची स्थापना केली .
- डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी कृषी क्षेत्रात सुद्धा काम करून त्यांनी शेतकऱ्यांच्या समस्या दूर करण्यासाठी अनेक उपाययोजना सुचवल्या होत्या .
- गोलमेज परिषदेत डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी सहभाग घेतला .
- १४ जून १९२८ रोजी डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी दलित शिक्षणसंस्थेची स्थापना केली .
➽ डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी खालील सत्याग्रहे व आंदोलने केली :-
- अंबादेवी मंदिर सत्याग्रह :- अमरावती येथील प्राचीन असे अंबरादेवी मंदिरात प्रवेशासाठी अस्पुश्यांनी माधोराव गोविंदराव मेश्राम यांच्या मार्गदर्शनाखाली इ.स. १९२५ मध्ये आंदोलन सुरु केले .
- पर्वती मंदिर सत्याग्रह :- पुण्यातील पर्वती टेकडी वरील मंदिर अस्पुश्यांना खुले नव्हते हे मंदिर खुले करण्यासाठी त्यांनी १३ ऑक्टोंबर इ.स. १९२९ रोजी पर्वती सत्याग्रह सुरु केला .
- काळाराम मंदिर सत्याग्रह :- काळाराम मंदिराचा सत्याग्रह म्हणजे शोषितांना त्यांचा हक्क मिळावा यासाठी यासाठी आंबेडकरांनी सर्वांना केलेले एक आवाहन होते .
- डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे शेतकऱ्यांच्या मोर्च्यात सहभाग घेत , व त्यांची समस्या दूर करण्यासाठी उपाय शोधात असत .
➽ डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या जीवनावर व विचारांवर आधारित अनेक चित्रपटांची व टी:व्ही मालिका यांची निर्मिती करण्यात आली त्यापैकी काही :
➣ चित्रपट :-
- रमाई ( २०१९ मधील मराठी चित्रपट )
- बोले इंडिया जय भीम ( २०१६ मधील मराठी चित्रपट )
- शुद्र : द रायझिंग ( २०१२ मधील हिंदी चित्रपट )
- डॉ. बी.आर. आंबेडकर ( २००५ मधील कन्नड चित्रपट )
- युगपुरुष डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर ( १९९३ मधील मराठी चित्रपट )
- डॉ. आंबेडकर ( १९९२ मधील तेलगु चित्रपट )
- बालक आंबेडकर ( १९९१ मधील कन्नड चित्रपट )
- भीम गर्जना ( १९२० मधील मराठी चित्रपट ) व इतर .
➣ टी:व्ही मालिका :-
- संविधान ( २०१४ मधील हिंदी मालिका )
- प्रधानमंत्री ( २०१३-१४ मधील हिंदी मालिका )
- डॉ. आंबेडकर ( २०१४ मधील हिंदी मालिका )
- गर्जा महाराष्ट्र ( २०१८ - १९ मधील मराठी दूरचित्रवाणी मालिका )
- डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर : महामानवाची कथा ( २०१९-२० मधील मराठी दूरचित्रवाणी मालिका )
- एक महानायक : डॉ. बी.आर. आंबेडकर ( २०१९-२० मधील हिंदी दूरचित्रवाणी मालिका )
➣ नाटके :-
- बाबासाहेब थे ग्रेट म्युझिकल
- वादळ निळ्या क्रांतीचा
- डॉ. आंबेडकर व गांधीजी
- प्रतिकार
➽ डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या बद्दल काही प्रश्न :-
१. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांना किती मुले होती ?
उत्तर : डॉ. बाबासाहेब व रमाबाई यांना यशवंत ,गंगाधर ,इंदू , रमेश ,आणि राजरत्न अशी पाच मुले होती .
२. डॉ. बाबासाहेब यांचे मूळ नाव काय होते ?
उत्तर : लहानपणीचे नाव " भीमा "असे होते .
३. डॉ. बाबासाहेब यांची जयंती कधी असते ?
उत्तर : " १४ एप्रिल "
४. बौद्ध धर्माच्या श्रद्धा की आहेत ?
उत्तर : " कर्म,पुनर्जन्म आणि नश्वरता "
५. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या जवळ स्वतःची किती पुस्तके आहेत ?
उत्तर : एकूण २२ ग्रंथ आणि पुस्तके , 10 साक्षीपुरावे ( निवेदने ) ,10 शोधनिबंध ,लेख व 10 अपूर्ण राहिलेले ग्रंथ . हा एवढा संग्रह आंबेडकरांच्या इंग्रजी लेखनाचा आहे .